Ο ΑΓΩΝΑΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΟΔΟΦΡΑΓΜΑ 1990

Ο αγώνας των φοιτητών - μαθητών - Άνοιξη 1990. Μια πρώτη καταγραφή των γεγονότων

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΕΓΕΙΩΤΗ*

ΜΕΡΟΣ Γ΄ (Τελευταίο)

Ας δούμε όμως πως περιγράφει το ιστορικό των γεγονότων από τη ΣΕΦΕΚ-ΣΕΜΕΛ τη συνάντηση και συνοδοιπορία των δυο Συντονιστικών:

«Σάββατο 3/3/90: Ο μαθητής του Λυκείου Α' Ακροπόλεως, Παπαλεοντίου Πέτρος, απάγεται από τις Τουρκικές κατοχικές δυνάμεις, ενώ προσπαθεί να κατεβάσει σημαία του ψευδοκράτους, που ήταν προκλητικά αναρτημένη παρά την Πύλη Πάφου.

Κυριακή 4/3/90: Στον αγώνα εντάσσονται και οι μαθητές της Κύπρου και γίνεται η πρώτη συνεδρία Φοιτητών-Μαθητών για να ληφθούν από κοινού αποφάσεις όσον αφορά στις εκδηλώσεις. Δημιουργείται η Συντονιστική Φοιτητών-Μαθητών και σ’ αυτήν συμμετέχουν δύο αντιπρόσωποι από κάθε σχολή.

Δευτέρα 5/3/90: Μαζική κινητοποίηση των Φοιτητών-Μαθητών. Συγκέντρωση στην Πλατεία Ελευθερίας. Ομιλίες από τους προέδρους Σ.Ε.Φ.Ε.Κ., Σ.Ε.Μ.Ε.Λ. Πορεία προς το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας και επίδοση ψηφίσματος. Η μαζικότητα και ο παλμός της εκδήλωσης ήταν κάτι το ανεπανάληπτο για τα Κυπριακά δεδομένα. Διοργανώνεται Επιτροπή Αγώνα προς ενίσχυση των αποφάσεων των φοιτητών και μαθητών. Ο χώρος του οδοφράγματος γίνεται συμβολικός πλέον για όλους. Η φλόγα του οδοφράγματος γίνεται εστία αγωνιστικότητας για κάθε καρδιά.

Δημιουργία επιτροπών για καλύτερη οργάνωση του αγώνα (Τύπου και ΡΙΚ, Καλλιτεχνική, Συντονισμού, κτλ.). Αποφασίστηκε συνεργασία με το Ράδιο Καραβάς. Οι εκδηλώσεις το βράδυ στο χώρο του οδοφράγματος παίρνουν μορφή συλλαλητηρίου.

Τρίτη 6/3/90: Συνεχίζονται οι μαζικές εκδηλώσεις στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας. Έχει νοικιασθεί μικροφωνική και δίνεται στις συγκεντρώσεις μορφή συναυλιών.

Τετάρτη 7/3/90: Αποκλεισμός των πρεσβειών των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας και επίδοση ψηφίσματος από αντιπρόσωπους φοιτητών-μαθητών. Στον αποκλεισμό πήραν μέρος φοιτητές και μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων.

Στο μεταξύ σχολές από όλη την Κύπρο έρχονται στο χώρο του οδοφράγματος για να διαμαρτυρηθούν.

Συνάντηση με τις κομματικές νεολαιίστικες οργανώσεις. Υποστήριξη του αγώνα από αυτές και προσφορά βοήθειας κυρίως υλικής. Έκδοση της πρώτης Φυλλάδας.

Συλλαμβάνεται ο στρατιώτης Λουκά Δημήτρης στην περιοχή της Πύλης Πάφου. Προγραμματίζεται Παγκύπριο συλλαλητήριο από τα κόμματα της Βουλής.

Πέμπτη 8/3/90: Η μαζικότητα στις εκδηλώσεις, που γίνονται στο οδόφραγμα, φτάνει στο αποκορύφωμα της. Παρούσες στην εκδήλωση αυτής της νύχτας ήταν πολλές γυναίκες οι οποίες προτίμησαν να συμπαρασταθούν στον αγώνα των μαθητών παρά να ακολουθήσουν τον καθιερωμένο τρόπο διασκέδασης στα νυχτερινά κέντρα μέχρι τις πρωινές ώρες. Παρούσα επίσης ήταν σύσσωμη η πολιτική ηγεσία του τόπου».

Εν τω μεταξύ οι εκδηλώσεις προχωρούν σε κορύφωση ενώ η ΣΕΦΕΚ-ΣΕΜΕΛ αγκαλιάζεται από το λαό και πλήθος οργανώσεων.

«Παρασκευή 9/3/90: Δέηση στην εκκλησία της Φανερωμένης, την οποία ακολούθησε λαμπαδηφορία η οποία και κατέληξε στο χώρο του οδοφράγματος, όπου οι εκδηλώσεις συνεχίζονται καθημερινά. Έκδοση της δεύτερης φυλλάδας.

Σάββατο 10/3/90: Οι εκδηλώσεις στο χώρο του οδοφράγματος συνεχίζονται.»

Η μαζικότητα των εκδηλώσεων επέβαλε καταμερισμό δραστηριοτήτων, αυτοοργάνωσης, τη δημιουργία και το συντονισμό πολυάριθμων συνεργείων και εθελοντική εργασία προετοιμασίας, ιδιαίτερα κατά τα απογεύματα και τα βράδια. Η οργάνωση και η αλληλοστήριξη ήταν ζηλευτή και αξιοθαύμαστη. Κάλυψαν τους τομείς των συναυλιών και των καθενυκτικών μουσικών εκδηλώσεων, τα τυπογραφικά στους πολυγράφους, τα πανό και τα συνθήματα, τη ραδιοφωνική κάλυψη από το ΡΑΔΙΟ ΚΑΡΑΒΑΣ, την επικοινωνία με τον τύπο και τους επίσημους επισκέπτες, το συνεργείο τροφοδοσίας και ζεστών ροφημάτων για τις ψυχρές και βροχερές νύχτες, την οργάνωση των πορειών και των διαδηλώσεων, την οργάνωση της μεγάλης πορείας από τη Δερύνεια. Ανάμεσα στις δραστηριότητες εντάχθηκε και η έκδοση εφημερίδας του οδοφράγματος. Εκδόθηκε σε έξι φύλλα (δύο στον πολυγράφο και τέσσερεις στο τυπογραφείο)

«Κυριακή 11/3/90: Ρυθμοί Λευτεριάς. Στη συναυλία τραγούδησαν οι: Κώστας Καμένος, Θεανώ και τα παιδιά του οδοφράγματος. Παρ' όλο που η συναυλία διεξαγόταν κάτω από συνεχή βροχή, η νεολαία μας έδειξε για μια ακόμη φορά την αποφασιστικότητα της ν' αγωνιστεί.

Δευτέρα 12/3/90: Οι εκδηλώσεις στο χώρο του οδοφράγματος συνεχίζονται, ενώ εκδίδεται και η τρίτη φυλλάδα. Προγραμματίζεται τριήμερη πορεία, Δερύνεια-Λευκωσία.

Τρίτη 13/3/90 - Πέμπτη 15/3/90: Συνεχίζονται οι εκδηλώσεις στο χώρο του οδοφράγματος με αγωνιστικά τραγούδια, με πεζά και ποιήματα σχετιζόμενα πάντοτε με τον αγώνα που διεξάγουμε.

Παρασκευή 16/3/90: Διοργανώνεται Παγκύπριο συλλαλητήριο από τα κόμματα, το οποίο και ζητά την απελευθέρωση των πέντε νέων μας. Το συλλαλητήριο προσφωνεί ολόκληρη η πολιτική ηγεσία καθώς και οι πρόεδροι της Σ.Ε.Φ.Ε.Κ. - Σ.Ε.Μ.Ε.Λ. Στο μεταξύ αρχίζει και η πορεία φοιτητών-μαθητών από την ακριτική περιοχή της Δερύνειας, όπου και δίδεται ψήφισμα. Επίσης κατατίθενται στεφάνια με μικρές τελετές σε μνημεία ηρώων του απελευθερωτικού αγώνα του 55-59. Η υποδοχή που βρίσκουν οι πεζοπόροι είναι πράγματι συγκινητική. Οι πορευόμενοι περνούν τη νύχτα στη Λάρνακα, όπου και παρουσιάζουν αγωνιστικό πρόγραμμα. Το οδόφραγμα συνεχίζει να πάλλεται κάθε νύχτα από τα τραγούδια και τα συνθήματα των παρευρισκομένων.

Σάββατο 17/3/90: Ενώ το οδόφραγμα παραμένει εστία αγωνιστικότητας, οι πορευόμενοι ξεκινούν από τη Λάρνακα για να καταλήξουν στο Δάλι. Γίνονται καταθέσεις στεφάνων στην Αραδίππου και στο Δάλι, με μικρές τελετές. Η υποδοχή που γίνεται στους νέους μας απ' όπου κι αν περάσουν, τους δίνει θάρρος να συνεχίσουν απτόητοι την πορεία τους για λευτεριά.

Κυριακή 18/3/90: Οι πορευόμενοι, μετά από εκκλησιασμό στο χωριό Νήσου, παίρνουν το δρόμο για Λευκωσία. Φτάνοντας στη Λευκωσία γίνονται αντικείμενο θερμής υποδοχής από πρωτευουσιάνους στο χώρο της Τεχνικής Σχολής. Αφού ενώνεται μαζί τους εκατοντάδες κόσμος, ξεκινούν πορεία όλοι μαζί προς το οδόφραγμα. Στο οδόφραγμα όλα ήταν έτοιμα για τους ρυθμούς λευτεριάς και με την άφιξη των πεζοπόρων αρχίζει μια ανεπανάληπτη συναυλία με τους Καμένο, Θεανώ και τα παιδιά του οδοφράγματος.

Η φυλλάδα φοιτητών- μαθητών

Γράφει για τη Φυλλάδα ένας από τα μέλη της άτυπης επιτροπής σε κείμενο του ένα χρόνο μετά: «Με αφετηρία και βάρος την αλήθεια, το παράπονο και τον χαρακωμένο συναισθηματισμό εκδόθηκε σε έξι φύλλα (δυο στον πολυγράφο και τέσσερα στο τυπογραφείο) ένα νεανικό έντυπο όπου για πρώτη φορά επιτεύχθηκε η συνύπαρξη τριών γενεών. Τόσο στη συντακτική επιτροπή όσο και στην ομάδα συνεργατών υπήρξαν άνθρωποι που έζησαν την εισβολή στην εφηβεία τους, άλλοι ήταν οκτάχρονοι πιτσιρικάδες κι άλλοι ήτανε αγέννητοι. Στα κείμενα της ήταν εμφανής η παρουσία ενός έντονα μαχητικού λόγου οπλισμένου με αποενοχοποιημένες μαρτυρίες. Εμφανής η υπέρβαση ως ένα σημείο των σχημάτων και των επίπλαστων διαχωρισμών. Εμφανής συχνά-πυκνά η «πολυφωνία» της κληρονομικής ιδεολογίας. Λόγος της η ελληνική γλώσσα. Με όλα τα λάθη και τις απροσεξίες κατάφερε να επιπλεύσει και να εκφράσει με έντεχνο και μυστηριακό τρόπο την αλήθεια μες τις καρδιές. «Λευτεριά δεν παζαρεύω κι ας πληρώνουν ακριβά». Στα πιο προχωρημένα κείμενα της «Φυλλάδας» υπήρξε έμμεση και άμεση αμφισβήτηση του απόλυτου δόγματος ευζωίας και οικονομίστικης λογικής. Παρά την αυτόφοβη προσοχή και τη διάκριση στους λόγους εκφράστηκε έντονα η δυσαρέσκεια για την απονευρωμένη και χωρίς ελληνικό έρμα εκπαίδευση και ο προβληματισμός για την αποχαυνωτική τηλεόραση.»

Η αξιοθαύμαστη ισορροπία και η ενότητα του φοιτητικού και μαθητικού κινήματος. Η σύγκρουση με την Κυβέρνηση για την παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1990

«Με αφετηρία μια χειροπιαστή παρανομία, τη σύλληψη από τους Τούρκους του φοιτητή Νίκου Νικολάου, ροπές αντίρροπες επιχειρούν να ισορροπήσουν στο εγχείρημα της μαζικά αντικατοχικής κινητοποίησης. Σε μια πολυάριθμη συντονιστική επιτροπή μαθητών και φοιτητών με εμφανείς και αφανείς αποκλίσεις και ετεροδοξίες δοκιμάστηκε, πετυχαίνοντας σε μεγάλο βαθμό η υπερκομματική και συναινετική δυναμική. Μια καινούρια γενιά σε μεγάλο βαθμό αχάρακτη και ατραυμάτιστη από τον εμφύλιο σπαραγμό και την καταστροφική και εγώκεντρη τιτλοποίηση της αλήθειας. κόμισε στο κυπριακό προσκήνιο την απελευθερωτική της μαρτυρία. «Δεκάδες ήμερες έντονης κινητοποίησης και ισορροπίας κάτω από τα καταιγιστικά και υποχθόνια πυρά μιας μεγάλης μερίδας της εξουσιαστικής ομάδας στην Κύπρο. Στην επιτροπή συμμετείχαν εκτός από τις κομματικές νεολαίες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο παιδιά που προσέγγιζαν ή δραστηριοποιούνταν με το εναλλακτικό κίνημα και την εκκλησιαστική νεολαία. Υπήρξαν βέβαια και περιπτώσεις καθαρά ανένταχτες ενώ ήταν φανερή σε αρκετές περιπτώσεις η προσωπική λειτουργία πολλών αντιπροσώπων και η αδυναμία επικόλλησης κάποιας συγκεκριμένης κομματικής- ιδεολογικής ετικέτας. Αξιοσημείωτη ήταν και μια άλλη πραγματικότητα. Παρά την ελευθερία στην προσωπική έκφραση του αντι-κατοχικού πνεύματος η αμοιβαία εμπιστοσύνη πέτυχε να αποφύγει σε μεγάλο βαθμό τις ακρότητες. Η προσωπική συμβολή που ευνοήθηκε πέτυχε να αναπτύξει μια δυναμική αυτοδιαχείρισης που με τη σειρά της καλλιέργησε την πολυάνθρωπη ενεργοποίηση και εμπλοκή. Τελικά οι ευκαιρίες δημιουργίας που δόθηκαν στους νέους τις μέρες κείνες ήταν και το μεγάλο κέρδος».

Αυτή η ισορροπία η φωτισμένη σχοινοβασία έδωσε καρπούς αντίστασης και ενότητας καθώς προσέγγιζε η παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1990 και η Κυβέρνηση δια του Υπουργείου Παιδείας επιχειρούσε να αποδυναμώσει τις εκδηλώσεις εκείνης της σημαδιακής ημέρας. Το χρονικό της ΣΕΦΕΚ-ΣΕΜΕΛ είναι αποκαλυπτικό.

« Σάββατο 24/3/90: Στη συνεδρία που πραγματοποιήθηκε, αποφασίστηκε κατ' αρχήν η παρέλαση της 25ης Μαρτίου να καταλήξει στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας. Μετά όμως από διάφορες συζητήσεις με την Κυβέρνηση και όλες τις πολιτικές νεολαιίστικες οργανώσεις, αποφασίστηκε, κυρίως για λόγους ασφαλείας, η παρέλαση να καταλήξει κανονικά στο χώρο του Γ.Σ.Π., όπως ήταν προγραμματισμένο και ν' ακολουθήσει πορεία προς το οδόφραγμα. Στο οδόφραγμα πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση, η οποία είχε προγραμματιστεί με τραγούδια, κυπριακούς χορούς, καθώς και απαγγελίες. Στη συνάντηση με τις νεολαίες των κομμάτων έγινε ενημέρωση σχετικά με το κλείσιμο του οδοφράγματος καθώς επίσης και ανταλλαγή απόψεων. Πραγματικά, τα επιχειρήματα τα οποία εγείραμε προβλημάτισαν τις πολιτικές νεολαίες, που όμως επέμεναν στις θέσεις τους ν' ανοίξει το οδόφραγμα για τους διπλωμάτες και τους άντρες του Ο. Η. Ε.Η πολιτική νεολαία της ΕΔΕΚ, ΕΔΕΝ διαφώνησε με τις υπόλοιπες και υποστήριξε την άποψη μας.

Κυριακή 25/3/90: Δυστυχώς, η Κυβέρνηση με διάφορους τρόπους, π.χ. χρησιμοποιώντας όργανα της τάξης και εκπαιδευτικούς, προσπάθησε να εμποδίσει ακόμη και την πορεία προς το οδόφραγμα, στέλνοντας τους μαθητές και φοιτητές να τερματίσουν την παρέλαση χωριστά και μακριά από το χώρο ανασυγκρότησης. Η πορεία όμως των φοιτητών πραγματοποιήθηκε. Με τον ερχομό τους στο οδόφραγμα τους υποδέχτηκε πλήθος κόσμου με αντικατοχικά συνθήματα και μ' ενθουσιασμό.»      

Μετά από την ανοικτή διαφωνία με την Κυβέρνηση αρχίζει μια πρωτοφανής προσπάθεια από μερίδα του Τύπου για να αποδυναμωθεί η όλη αντικατοχική νεανική πρωτοβουλία ενώ κατακρίνεται εντέχνως το συνεχές κλείσιμο του οδοφράγματος από τους φοιτητές και τους μαθητές. Το χρονικό διασώζει κάποιες αναφορές:

«Δευτέρα 26/3/90: Αποφασίστηκε το οδόφραγμα να παραμείνει κλειστό τουλάχιστον μέχρι την άφιξη των βουλευτών από 100 χώρες. Την απόφαση μας αυτή τη διαβιβάσαμε στα κόμματα και την Κυβέρνηση. Επίσης αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί δημοσιογραφική διάσκεψη την Τετάρτη 28/3/90 στο χώρο του κινήματος στο Λήδρα Πάλας στις 3.00.

Τρίτη 27/3/90: Σ' ένδειξη διαμαρτυρίας για την εξάμηνη καταδίκη σε φυλάκιση του εθνοφρουρού Δημήτρη Λουκά, καθώς και για τη 15ήμερη φυλάκιση του Πάρη Παπαχριστοφόρου, πραγματοποιήθηκε αποχή από τα μαθήματα, συγκέντρωση στην Πλατεία Ελευθερίας και πορεία προς το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας από φοιτητές-μαθητές. Αποφασίστηκε να μεταβεί αντιπροσωπεία φοιτητών στην Ελλάδα για ενημέρωση και για τη διοργάνωση εκδηλώσεων στην Αθήνα. Με την κάθοδο του Κουεγιάρ στην Αθήνα θα καταβληθούν προσπάθειες για την επίδοση σ' αυτόν ψηφίσματος για την άμεση απελευθέρωση των απαχθέντων.»

Την Τετάρτη 28 Μαρτίου 1990 στις 3.00 το απόγευμα η ΣΕΦΕΚ-ΣΕΜΕΛ δίδει επιτυχή δημοσιογραφική διάσκεψη όπου ρωμαλέα παρουσιάζει τις απόψεις της και εκφράζει την κριτική και την αντίδραση της στον πόλεμο που αντιμετωπίζει από μερίδα του Τύπου.

Οι μέρες που ακολουθούν χαρακτηρίζονται από έντονη σύγκρουση για το κλείσιμο του Οδοφράγματος και την επιμονή των φοιτητών - μαθητών στην απελευθέρωση και των πέντε κρατουμένων. Οι φοιτητές που έχουν την ευθύνη για το κλείσιμο πιέζονται αλλά δεν υποχωρούν.

Τα βράδια μέχρι τις 2 Απριλίου που κυκλοφορεί η έκτη Φυλλάδα Φοιτητών - Μαθητών παραμένουν έντονα αντικατοχικά με συναυλίες, απαγγελίες, δρώμενα αντικατοχικά. Τέλη Μαρτίου αρχές Απριλίου αρχίζει η Συντονιστική να λαμβάνει πληροφορίες ότι οι μαθητές πιέζονται έντονα για να αποχωρήσουν από το οδόφραγμα. Ένας υπόγειος μηχανισμός εργάζεται για να αποδυναμώσει την προσπάθεια. Εν τω μεταξύ προσεγγίζει το Πάσχα και η εξέγερση αποδυναμώνεται παρά το ότι κάποιοι απροσκύνητοι παραμένουν κρατώντας αναμμένη τη φλόγα του οδοφράγματος.

Μεγάλη Τρίτη έφυγα θλιμμένος κρατώντας στα χέρια μου τα κείμενα της έβδομης Φυλλάδας.

Στις 28 Αυγούστου μαζευτήκαμε όλοι σε ένα τελευταίο κάλεσμα της ΣΕΦΕΚ-ΣΕΜΕΛ. Με την απελευθέρωση και του τελευταίου των κρατουμένων σε μια λαμπρή τελευταία αντικατοχική εκδήλωση συναυλία, μια τελευταία παρέμβαση λόγου και αντικατοχικού τραγουδιού μια μεγάλη εξέγερση τελείωνε.

*Εκπαιδευτικός Δημοτικής